Από παλιά δημόσια σε συνελεύσεις είχα υποστηρίξει ότι πρέπει να διαχωριστούμε σε εναντιακούς- μηδενιστές, στιρνεριστές και κοινωνικούς αναρχικούς, όπως και σε αναρχικούς ολοκληρωτιστές και αναρχικούς της άμεσης δημοκρατίας – της οποίας είμαι οπαδός- . Παραμένω αυτής της άποψης. Τώρα, πώς γίνονται πολλές από τις συνελεύσεις, τι είδους συνδιαμόρφωση υφίσταται κατά τη διαδικασία λήψης των αποφάσεων και πώς υλοπιούνται αυτές οι αποφάσεις, είναι το ζητούμενο. Θα μου πείτε ότι οι “ανοιχτές” συνελεύσεις του χώρου αντανακλούν τη μορφή, το επίπεδο και το περιεχόμενο των ομάδων.
Κατ΄ αρχή μιλώντας για τις σχέσεις των ομάδων θέλουμε να ξεκαθαρίσουμε τα έξης: Πιστεύουμε ότι απέχουμε αρκετά από τις διαδικασίες εκείνες της συγκρότησης ενός συνθετικά ενοποιητικού πολιτικοκοινωνικού σχήματος που να εκφράζει αν όχι όλες (κάτι που δεν είναι στις προθέσεις μας) τουλάχιστον αρκετές αναρχικές αντιεξουσιαστικές συλλογικότητες και ομάδες. Λείπει εκείνη η συνεκτική συνείδηση για τη συνδιαμόρφωση ενός ευρύτερου και συντονισμένου πεδίου ιδεών και δράσης, δηλαδή μιας διευρυμένης ελευθεριακής δημόσιας σφαίρας. – Εδώ θα χρειαστεί να κάνουμε μια μικρή παρένθεση για να εξηγήσουμε μερικά πράγματα – . Ένας πρώτος λόγος που υπάρχει αυτή η κατάσταση είναι αυτός της θεωρητικής σύγχυσης γύρω από το ζήτημα της οργάνωσης.
Πολλοί
σύντροφοι με εξωγενή θεώρηση από την αναρχική κοσμοαντίληψη έχουν
μπερδέψει τον κατακερματισμό με την αυτονομία των ομάδων, άλλοι τον
ατομικιστικό μικροαστικό μηδενισμό με τους κοινωνικούς αγώνες.
Ενώ
κάποιοι άλλοι τον ελευθεριακό φεντεραλισμό με την κομματική
γραφειοκρατία και την πυραμιδωτή κάθετη συγκεντρωτική οργάνωση. Δεν
κατανοούν ότι γραφειοκρατία είναι μια μορφή οργάνωσης κατά την οποία οι
αποφάσεις παίρνονται στην κορυφή, τις οποίες πρέπει να υπακούουν οι από
κάτω και μεταφέρονται διαμέσου μιας σειράς διαταγών – εντολών όπως σε
ένα στρατό. Mια γραφειοκρατία δεν είναι μια αληθινή κοινότητα, η οποία
προϋποθέτει ένα σύνδεσμο ίσων ανθρώπων που παίρνουν τις αποφάσεις από
κοινού και τις μεταφέρουν έξω από το σύνδεσμο επίσης από κοινού.
Αγνοούν
ότι από παλιά μια από τις πολλές κατηγορίες που μας προσάπτανε οι
εξουσιαστές όλων των τάσεων ήταν και αυτή: «αναρχικοί= ακραίοι
αποκεντρωτιστές» και επίσης αγνοούν ότι ο ομοσπονδισμός δηλαδή οι
κομμούνες μέσα στις κομμούνες, είναι η φυσική οργάνωση των
αναρχικών-αντιεξουσιαστών. Η πραγματικότητα σήμερα όσον αφορά το
προχώρημα, τη συνέχεια και το βάθεμα μέσα στην κοινωνία των ιδεών της
κοινωνικής αναρχίας δεν είναι και τόσο ενθαρρυντική. Σίγουρα είναι
καλύτερα από παλιότερα, όμως τα βήματα είναι μικρά.
Δεν
θέλουμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή μια αναλυτική ιδεο – χαρτογράφηση
αντιλήψεων και ιδεών των αναρχικών στον Ελλαδικό χώρο, αλλά εκτός
απειροελάχιστων διαφοροποιήσεων είναι απελπιστικά ίδιες. Ο
σορβονισμός [2] στις συνελεύσεις του χώρου,ο αφορμαλισμός, ο
αρνητισμός, ο ομαδισμός, ο νομαδισμός και η ακτιβίστικη σχιζοφρένια με
ένα συνοθύλευμα αβαγκαρτιστικού [3] δεξιόστροφου λόγου, περισσότερο
ριζοσπαστικά φιλελευθέρου και λιγότερο σοσιαλιστικού, υποβιβάζουν τον
αναρχικό – επαναστατικό λόγο και τη σκέψη από μήτρα ιδεών σε στείρο
αρνητισμό. Περισσότερο αντι-καπιταλιστές, αντι-κρατιστές και καθόλου
μετά, δηλαδη προταγματικοί. [4]
Τι κοινωνική πρόταση έχουμε σύντροφοι; Με τι θα αντικαταστήσουμε την
αστική δημοκρατία; Μήπως με μια αναρχική ολιγαρχία; Πώς θα οργανωθεί η
κοινωνία; Ως νομάδες, ως αγέλες, ή ως φατρίες; Θα πάμε πίσω στην προ
Κλεισθένη εποχή;
Πολλές ομάδες και
ομαδοποιήσεις δεν αντιπροσωπεύουν τάσεις ιδεών . Οι περισσότερες
συσπειρωμένες γύρω από μια-δυο προσωπικότητες αποτελούν προσωποπαγείς
σέχτες, με έντονα ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ τους, χωρίς
αντιπαράθεση ιδεών, αλλά με διαφωνίες στη βάση προσωπικής συμπάθειας ή
αντιπάθειας. Αυτές οι ομάδες έχουν την εντύπωση ότι είναι το κέντρο του
κόσμου. Ομφαλοσκοπούν, νομίζοντας ότι αυτές είναι και κανείς άλλος.
Αυτό ονομάζουμε εμείς ομαδισμό-γκρουπισμό.
Αφορμαλιστικές
ομάδες χωρίς μέλη, δηλαδή χωρίς δικαιώματα και υποχρεώσεις, αλλά μόνο
με βάση την προσωπική διάθεση που σήμερα υπάρχει και αύριο φεύγει
-πολιτικός νομαδισμός- αφού οι περισσότεροι τουλάχιστον στην Αθήνα
στριφογυρίζουν δεξιά και αριστερά χωρίς να συνεργάζονται με υπάρχουσες
συλλογικότητες ή να δημιουργούν άλλες.
Αυτές
είναι επιγραμματικά οι συνθήκες, το κλίμα και τα ήθη που επικρατούν
αυτή την στιγμή στο «κίνημα». Το ξέρουμε ότι χρειάζεται περισσότερη
εμβάθυνση στο θέμα και στις αιτίες που δημιουργούν αυτές τις
καταστάσεις. Το ξέρουμε ότι γενικεύουμε και μπορεί να γινόμαστε λίγο
υπερβολικοί στην κριτική μας. Πιστεύουμε όμως ότι η αναρχία και οι
αναρχικοί όπως και κάθε τι άλλο δεν είναι και δεν πρέπει να είναι στο
απυρόβλητο. Εποικοδομητική κριτική και αυτοκριτική λοιπόν, μπας και
αποκτήσουμε αυτογνωσία: δηλαδή, ποιοι είμαστε, τι θέλουμε και πού
πηγαίνουμε.
Γι’ αυτό νομίζουμε ότι
ένα από τα πρώτα μελήματα όλων εμάς που κινούμαστε σε αυτή την
κατεύθυνση και προβληματισμό είναι η συνάντηση, η γνωριμία και η
σύσφιξη των σχέσεων μας, η διοργάνωση συναντήσεων, περιφερικών, ανά
πόλεων αλλά και πανελλαδικών για την ανταλλαγή απόψεων, ιδεών και
δράσεων, και ο συντονισμός των πρακτικών μας. Αυτές είναι για μας και
ελπίζουμε και για άλλους συντρόφους κάτι παραπάνω από ζητούμενες
ανάγκες. Θέτοντας εξαρχής μια βασική προϋπόθεση: Ότι προχωρώντας σε
οποιεσδήποτε μορφές στενής ή χαλαρής συνεργασίας νομίζουμε ότι πρέπει
να δεχθούμε δυο βασικές παραμέτρους. Το σεβασμό της αυτοτέλειας –
αυτονομίας και ισοτιμίας των ατόμων και των ομάδων στις μεταξύ μας
σχέσεις.
Επανειλημμένα και σε
ανύποπτο χρόνο είχα τονίσει ότι η πολυπλοκότητα αλλά και το μέγεθος τον
προβλημάτων που θα αντιμετωπίσουμε ως «κοινωνία των από κάτω» από την
κρίση του συστήματος που δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και κρίση
θεσμική, πολιτισμική και οικολογική δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί
στοιχειωδώς με το υπάρχον μοντέλο ανάπτυξης του αναρχικού κινήματος. Οι
ομάδες, ομαδοποιήσεις συλλογικότητες, αν παραμείνουν κλεισμένες στην
αυταρέσκεια τους, στον μικρόκοσμο τους χωρίς μια ολιστική αντίληψη των
πραγμάτων, χωρίς ένα δίκτυο συνεργασίας και διεύρυνσης της δημόσιας
σφαίρας, ή που θα εξαϋλωθούν από τη δύνη των προβλημάτων που απορρέουν
από την συστημική κρίση ή θα καταντήσουν σαν τις εσώκλειστες
θρησκευτικές αιρέσεις.
Βασικό
ιδιοσυστατικό της αναρχικής θεώρησης για την οργάνωση, είναι το άτομο
και η ομάδα. Ενώ η αναρχική αντίληψη προωθεί την έννοια για το
αυτονομημένο συλλογικό άτομο και την ομάδα σαν συσπείρωση ατόμων και
πολιτικό κύτταρο, πυρήνας με αυτόνομη λειτουργία αλλά και με αντίληψη
για ευρύτερες συσπειρώσεις, από την άλλη τα φαινόμενα που
παρουσιάζονται, του άκρατου ατομισμού και ομαδισμού, αφετηριακά είναι
υποπροϊόντα συμπεριφοράς και αντίληψης της λεγόμενης «κοινωνίας της
αφθονίας». Έτσι αλλοιώνεται η έννοια της αναρχικής οργάνωσης, εκτός
αυτού, και μέσα από μια μεταμοντέρνα – μεταδομική λογική.
Η
αποσύνθεση των μαζικών οργανώσεων και κομμάτων σπρώχνει ένα κομμάτι
της καταπιεσμένης – εκμεταλλευομένης κοινωνίας – και κυρίως νεολαίων –
προς τον αναρχικό χώρο, ο οποίος μην μπορώντας να δημιουργήσει
οργανωτικές δομές και υποδομές και να διαπαιδαγωγήσει και να εντάξει τα
υποκείμενα, συμπαρασύρεται συνεχώς και ατέρμονα σε λογικές μη οργάνωσης
ή μένει σε πρωτόλιες συγκροτήσεις. Έτσι αντί να αυτοπροσδιορίζεται σε
σχέση με την υπάρχουσα κατάσταση αφομοιώνει λογικές και αντιλήψεις της
μοδός και γίνεται ο αναρχικός χώρος πεδίο λίγο πολύ φιλελεύθερων
αντιλήψεων για το άτομο και την κοινωνική συγκρότηση. Κατ΄αυτόν τον
τρόπο όμως, – πολλές φορές – ετεροκαθορίζεται από το ισχύον αίσθημα το
οποίο παρουσιάζεται σαν αντισυστημικό. [5]
Δεν φετιχοποιώ την οργάνωση ούτε είμαι της άποψης ότι η οργάνωση λύνει
όλα τα προβλήματα που απορρέουν από την εναντίωση στο υπάρχον και τους
αγώνες ενάντια σε αυτό. Είμαι της άποψης καλύτερα μη οργανωμένοι παρά
άσχημα οργανωμένοι και εννοώ άτυπα ή τυπικά ιεραρχικοποιημένοι, μέσα από
τυπικές ή άτυπες κάθετες δομές.
Σημειώσεις
1) Μια διευκρίνιση (επειδή τα γραπτά μένουν), μιλάμε περισσότερο για το κινηματικό περιβάλλον της Αθήνας εν έτει 2009.
2)
Νεολογισμός, που αναφέρεται στις ελληνικές συνθήκες συνελεύσεων τύπου
Σορβόννης και στη «φοιτητικοποίηση» του χώρου, (ιδιαίτερα της Αθήνας).
3)
Αβανγκαρντισμός : όρος που χρησιμοποιήθηκε από τα τέλη του 19ο αιώνα
αρχικά για να περιγράψει την πολιτική τάση που εμφανίστηκε σε κινήματα
νεολαίας, κυρίως της αριστεράς, με βασικό χαρακτηριστικό την
αμφισβήτηση του ρόλου της εργατικής τάξης. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές
της τάσης αυτής, πρωτοπόρα στην επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας δεν
είναι η εργατική τάξη, αλλά η νεολαία με την αυθόρμητη επαναστατική της
δύναμη. Αργότερα ο όρος έλαβε γενικότερη σημασία και αφορά την
πρωτοπορία σε πολιτικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά κινήματα.
4)
«…Τόσο η θεωρία όσο και η πρακτική του αναρχισμού αποκτούν νόημα μόνο
όταν είναι επαναστατικές. Αλλά η διάκριση που συνήθως γίνεται από τους
αναρχικούς, ανάμεσα σε επαναστατικές και ρεφορμιστικές ενέργειες, στη
βάση της είναι αντιφατική: θεωρούνται επαναστατικές οι βίαιες
ενέργειες, και ρεφορμιστικές οι μη βίαιες. Όμως αυτός ο δια-χωρισμός
δεν λαμβάνει υπ’ όψει του, τα αποτελέσματα αυτών των ενεργειών, Είναι
αναγκαίο να ξεπεράσουμε αυτή την περιορισμένη οπτική, και να εξετάσουμε
τις μεταβολές που μπορεί να φέρει στην κοινωνία μια συγκεκριμένη
πράξη, ανεξάρτητα αν είναι βίαιη ή «ειρηνική».
Επομένως, πιστεύω ότι
είναι καλύτερο να εγκαταλειφθεί αυτός ο διαχωρισμός με σεβασμό στις
ενέργειες του ατόμου, αφού κάτι τέτοιο μας επιτρέπει να εκτιμήσουμε την
ικανότητα ενός συνόλου ενεργειών, βίαιων και μη βίαιων, να προκαλέσουν
ριζοσπαστικές αλλαγές στην κοινωνία.Το
πιο σημαντικό πράγμα είναι να κατανοήσουμε ποιες ενέργειες είναι
δυνατόν να υπερνικήσουν την «αντίσταση» του παρόντος κοινωνικού
μορφώματος. Πώς μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα στο σύστημα, όπως
επίσης και να ξεκινήσουν μια διαδικασία που θα συμβάλλει στη δημιουργία
μιας ελευθεριακής κοινωνίας.
Το πρόβλημα σήμερα είναι να ανακαλύψουμε
την ισορροπία ανάμεσα στην «επαναστατική» και τη «ρεφορμιστική»
πρακτική, στοχεύοντας μέρα με τη μέρα, στη ριζοσπαστική αλλαγή. Αν δεν
μπορέσουμε να πετύχουμε κάτι τέτοιο, ο αναρχισμός σήμερα είναι
κατά-δικασμένος να παραμείνει ένα κίνημα για τη διάχυση των ιδεών, χωρίς
καμιά ουσιαστική επίδραση στην κοινωνία, και επιπλέον με τα
χαρακτηριστικά μιας μικρής αίρεσης…» Χόρστ Στογουάσερ, 1984
5)
« … Το αναρχικό κίνημα σήμερα, υποφέρει από μια δυσκολία στην πολιτική
– πολιτιστική του μετάδοση: οι αναρχικοί προσπαθούν να παρουσιάσουν το
σχέδιό τους για την κοινωνική αλλαγή, αλλά δεν είναι ικανοί να
γνωστοποιήσουν τους λόγους που το πιστεύουν. Αυτό οφείλεται στο ότι το
σχέδιο για την κοινωνική αλλαγή παρουσιάζεται στους πιθανούς «πιστούς»
χωρίς να συνοδεύεται από μια κατάλληλη και συναφή κοσμοθεωρία. Χωρίς
δηλαδή μια γενική θεωρία της ύπαρξης και των σχέσεων (ανάμεσα στους
ανθρώπους, ανάμεσα στους ανθρώπους και τη φύση κλπ.) στην οποία οι
άνθρωποι μπορούν να βρουν μια ταυτότητα, συνδεδεμένη με το αναρχικό
ηθικό ιδανικό.
Το καθήκον, να εφοδιαστεί η αναρχική προοπτική με μια
επαρκή, ζωντανή θεωρία, έχει αφεθεί στην πρωτοβουλία ξεχωριστών ατόμων,
που μόνα τους πρέπει να ανακαλύψουν τους τρόπους απελευθέρωσης τους από
τη σκλαβιά και τη φαντασιακή κυριαρχία. Σαν συνέπεια έχουμε, να
παρουσιάζεται μια πολλαπλότητα ερμηνειών, απ’ αυτούς που κατάφεραν να
πετύχουν κάτι τέτοιο, που… ναι μεν, μπορεί να μη διαφέρουν πολύ μεταξύ
τους, αλλά δεν έχουν και ένα κοινό πλαίσιο αρχών και κατεύθυνσης,
Η
έλλειψη μιας αυτόνομης και αυθεντικής ζωντανής φιλοσοφίας, περιορίζει
την πιθανότητα διάδοσης της ελευθεριακής κοινωνικής προοπτικής, και
επίσης αναγκάζει τους αναρχικούς να αναζητούν την προσωπική τους
ταυτότητα μέσα στη φαντασιακή κυριαρχία. Η αναφορά στον ακτιβισμό σαν
μια πηγή ταυτότητας (σύνηθες φαινόμενο στο κίνημα) λύνει επιφανειακά το
πρόβλημα, γιατί ο ακτιβισμός, ειδικά της ιδιαίτερης αναρχικής μούχλας,
δεν μπορεί να καλύψει όλες τις πλευρές της ύπαρξης, και αφήνει
ακάλυπτους διαφόρους τομείς της προσωπικότητας στην επιρροή της
φαντασιακής κυριαρχίας. Ο ακτιβιστής δεν είναι αρκετός ώστε να εκφράσει
ολοκληρωτικά τον αναρχικό.
Η
κατάσταση αυτή απαιτεί μια συλλογική αντιμετώπιση και μελέτη, με στόχο
την οικοδόμηση μιας αναρχικής ζωντανής φιλοσοφίας, που θα είναι μια
ανάμεσα σε πολλές άλλες, αλλά η οποία θα περιέχει τις γενικές αρχές και
τα όρια αυτού του ξεχωριστού τρόπου αντιμετώπισης των πραγμάτων (και
έτσι, αυτό τον ιδιαίτερο τρόπο ζωής, ακόμη και καθημερινά), και η οποία
θα είναι συνδεδεμένη με την ελευθεριακή άποψη της κοινωνικής
οργάνωσης,. Για να κατακτήσουμε αυτόν τον πραγματικά φιλόδοξο στόχο,
πρέπει οπωσδήποτε να δώσουμε πρώτα ένα θετικό ορισμό της έννοιας της
ελευθερίας … ». Ρομπέρτο Αμπροσόλι,1984
Γ. Μεριζιώτης
http://pantigera.blogspot.gr/2010/07/blog-post_1200.html
Προσθήκη
5. Το κινηματικό περιβάλλον και το κλίμα σήμερα
Προσθήκη για την οργάνωση (2)
Κατά τη γνώμη μας, η οργάνωση δεν είναι το παν και δεν επιτρέπει να χαθούν ή να κερδηθούν τα πάντα ( δηλαδή, δεν πρέπει η οργάνωση να είναι αυτοσκοπός). Η οργάνωση των αναρχικών λειτουργεί σε δύο επίπεδα: το πρώτο είναι η οργάνωση, η συνοχή και η αποτελεσματικότητα του αγώνα μας, το δεύτερο -που κατά τη γνώμη μας είναι και το πιο ουσιώδες- είναι η επιβεβαίωση στην πράξη ότι μπορούν να υπάρξουν δομές και υποδομές οργάνωσης οριζόντιας και κυκλικής σύνθεσης χωρίς τον συγκεντρωτισμό, την ιεραρχία και το διατάζειν.
Γύρω μας τα πάντα είναι ιεραρχικοποιημένα και είναι επόμενο να δεχόμαστε τις επιδράσεις αυτής της ιεραρχίας και κυριαρχίας. Αυτό όμως, δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να πειραματιστούμε σε συμφωνία με το αξιακό μας πλαίσιο. Δε μιλάμε εδώ για τις μικρές κυτταρικές μορφές συλλογικότητας (ομάδες) -που τις περισσότερες φορές η εσωτερική τους συγκρότηση είναι εμπειρική, εθιμική- αλλά για ευρύτερα σύνολα ατόμων και ομάδων, όπου λόγω της ευρύτητας τους είναι αναγκασμένα να πραγματώνουν την αυτο-θέσμιση και την αυτο-διεύθυνση. Αυτοί οι ευρύτεροι οργανισμοί, είναι επίσης απαραίτητοι γιατί μπορεί να συγκεράσουν την τάση των ατόμων ή των μικρών ομάδων να βλέπουν τον κόσμο μοριακά και μικροσκοπικά (τοπικιστικά όχι μόνο με την έννοια του χώρου αλλά και των ιδεών), κάτι που δεν είναι απαραίτητα κακό αρκεί να μην θέλουν να αναγορεύουν το μικρόκοσμο τους σαν το όλο.
Δεν μπορεί να είμαστε παντού και να τα ξέρουμε όλα. Το ποσοτικό και το ποιοτικό για μας τους αναρχικούς, βρίσκεται σε μια αλληλουχία. Είναι οργανικά συνδεδεμένο το ένα με το άλλο γιατί αν μείνουμε μόνο στην ποιότητα κινδυνεύουμε να γίνουμε ελιτιστές, ενώ αν μείνουμε μόνο στην ποσότητα υπάρχει ο κίνδυνος να μετατραπούμε σε μάζα. Να γιατί είναι απαραίτητοι οι μαζικοί (από το πολλοί μαζί-όσο πιο πολλοί τόσο καλύτερα) οργανισμοί. Απαραίτητοι στους αναρχικούς που είναι διατεθειμένοι να υπερβούν το κίνημα διαμαρτυρίας, εμπαθούς δράσης που επικρατεί τα τελευταία είκοσι χρόνια στην Ελλάδα και να θέσουν τις βάσεις για ένα ιστορικό - επαναστατικό κίνημα αμφισβήτησης και ανατροπής του ισχύοντος πολιτικού - κοινωνικού συστήματος. Δηλαδή, να θέσουν κοινωνικό και πολιτειακό ζήτημα.
Η προσπάθειά μας, αποτελεί συμβολή στον κοινωνικό αγώνα και σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί άρνηση ή ακύρωση του σημαντικού έργου συλλογικοτήτων και ατόμων στα τριάντα πέντε χρόνια αναρχικής – αντιεξουσιαστικής παρουσίας και δράσης στην Ελλάδα. Από την άλλη, το πρόβλημα της οργάνωσης και της συνεκτικότητας του αντιεξουσιαστικού - αναρχικού κινήματος, αλληλεπιδρά με την κοινωνική και ηλικιακή του διαστρωμάτωση. Η πλειοψηφία της προηγούμενης γενιάς απογοητεύτηκε, αφομοιώθηκε ή επέλεξε την παθητικότητα και την ιδιώτευση, γι’ αυτό παραμένουμε ένα κίνημα στην ουσία του νεολαιίστικο και φοιτητικό, ανακυκλώνοντας τα ίδια λάθη, τις ίδιες ανεπάρκειες και τις ίδιες καταστάσεις του παρελθόντος .Όμως, χωρίς γνώση της ιστορίας μας αναπαράγουμε τον ιστορισμό μας σαν νεοτερικότητα, και όπως έλεγε ένας σύντροφος: «όποιος τραβάει από το μανίκι την ιστορία γίνεται καρικατούρα της»!
Μόνο μελετώντας την ιστορία μας γύρω από τις μορφές οργάνωσης, που παρουσιάστηκαν στο παρελθόν, δε θα επαναλάβουμε τα ίδια λάθη και τις ίδιες παραλείψεις από τη μια και από την άλλη θα μπορέσουμε να επανακαθορίσουμε και να ανασυνθέσουμε αυτά τα ζητήματα στις σημερινές συνθήκες . Όσο αποφεύγουμε να θέτουμε το ζήτημα της οργάνωσής μας, τόσο δεν μπορούμε να προτείνουμε μια άλλη εναλλακτική οργάνωση της κοινωνίας, αφήνοντας το προνόμιο αυτό στα αφεντικά και στους εξουσιαστές. Στην κοινωνική ιστορία βλέπουμε ότι οι επαναστατικές οργανώσεις είναι εν δυνάμει ένας μικρόκοσμος της κοινωνικής οργάνωσης που έχουν σαν όραμα. Άρα, λοιπόν, άλλο τρόπο οργάνωσης προτείνουμε εμείς για μας και άλλο για την κοινωνία;
Δε φετιχοποιούμε την οργάνωση, η οργάνωση δεν είναι το παν και δεν επιτρέπει να χαθούν ή να κερδιθούν τα πάντα. Είμαστε της άποψης, ότι καλύτερα μη οργανωμένοι παρά άσχημα οργανωμένοι. Όπως επίσης, ότι όταν μια οργάνωση φτάνει στα όρια της και δεν έχει να δώσει τίποτα πλέον, καλό είναι να διαλύεται για να μην παγώνει στο χρόνο και να γίνεται απολίθωμα. Θα επαναλάβουμε με έναν κουραστικό τρόπο ότι:
Οι οργανώσεις μας είναι συλλογικές οντότητες – ζωτικότητες και προπάντων αντιθεσμίσεις, στις οποίες η αναρχία σαν κοινωνική δυνατότητα βιώνεται προς τα μέσα και επιβεβαιώνεται προς τα έξω (όσο γίνεται) σε μικρογραφία. Οι οργανώσεις μας, δεν είναι μόνο λειτουργικά εργαλεία σαν των εξουσιαστών όπου ένα πεφωτισμένο διευθυντήριο τις χρησιμοποιεί για να καταλάβει την κυβερνητική εξουσία είτε με τις εκλογές είτε με έφοδο στα χειμερινά ανάκτορα.
Οργάνωση σημαίνει και οργανισμός (συνασπισμός κυττάρων). Τι παραπάνω
από ομοσπονδία κυττάρων είναι ο οργανισμός του ανθρώπου και των άλλων
πλασμάτων; Έτσι βλέπουμε την οργάνωση. Σαν μια φυσική κατάσταση. Οι
οργανώσεις που προτείνουν οι αναρχικοί είναι ζωντανοίοργανισμοί,
αντιθεσμίσεις, μια ρωγμή μέσα στον ιστορικό χωρόχρονο της κυριαρχίας.
Γι ́αυτό είναι δύσκολο για τους αναρχικούς λόγω του ότι εναντιώνονται στην πραγματικότητα (δηλαδή το κράτος, την κάθετη υπερδομή), να είναι υποχρεωμένοι να ζουν μέσα σε αυτή την πραγματικότητα και παράλληλα να της εναντιώνονται. Από εδώ προκύπτει πολλές φορές η δυσπιστία για την οργάνωση αλλά και ο φόβος για πειραματισμό, φόβος για τυχόν λάθη, παραλείψεις και αποτυχημένες προσπάθειες.
Εμείς δεν έχουμε να ακολουθήσουμε καμιά πεπατημένη σε σχέση με τους εξουσιαστές και ιδιαίτερα της αριστεράς που αναπαράγουν τις αστικές κάθετες δομές (το λενινιστικό «κόμμα νέου τύπου») είτε σε χαλαρή είτε σε σφιχτή μορφή στο εσωτερικό τους.
Ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι η συνειδητοποίηση και η προσπάθεια εξάλειψης μιας σημαντικής αντίφασης που υφίσταται εντός του κινήματος και που για μας τους αναρχικούς παίρνει πολλές φορές οριακές διαστάσεις. Το δέον είναι, εφόσον την αναγνωρίζουμε, να καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για την άρση της. Το μη δέον είναι το να την αγνοούμε, αλλά και όταν παραδεχόμαστε την ύπαρξη της να μην είμαστε διατεθειμένοι να πράξουμε για την υπέρβασή της.
Ενώ κατανοούμε ότι κουβαλάμε συνήθειες και αντιλήψεις του κόσμου που ζούμε (αλλά και θέλουμε να αλλάξουμε), γνωρίζοντας ότι υπάρχουν ατομικές και συλλογικές ανεπάρκειες (κανείς τέλειος, όχι με την θρησκευτική έννοια ούτε με την φιλοσοφική τελεολογία), πολλές φορές αναπαράγουμε αυτόν τον κόσμο στο εσωτερικό μας, στις μεταξύ μας σχέσεις. Αυτό καταντάει την αναρχία αναξιόπιστη και χιμαιρική επιβεβαιώνοντας αυτούς που ισχυρίζονται ότι είναι αδύνατεςοι κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων χωρίς ιεραρχία και κυριαρχία.
Το μη δέον είναι, ότι ξέροντας πως από το κέλυφος της παλιάς κοινωνίας θα γεννηθεί η νέα, δε βρίσκουμε εκείνες τις διαδικασίες και τα συλλογικά εκείνα εργαλεία για να αποτρέπουμε την αναπαραγωγή αυτών των παλιών συνηθειών στις μεταξύ μας σχέσεις (ιδιαίτερα όταν οι παλιές συνήθειες αναπαράγονται με την μορφή της «άτυπης ιεραρχίας» και των διευθυντηρίων λήψης αποφάσεων που είναι δύσκολο λόγω του ότι είναι «αόρατα» να ελεγχθούν και να εξαλειφθούν). Το δέον είναι, το να παλεύουμε να ξεπεραστεί, όσο είναι δυνατόν, η συνείδηση της ιεραρχίας-κυριαρχίας και των δια κρίσεων- προνομίων μεταξύ των ανθρώπων (ιδιαίτερα στον τρόπο που παίρνουμε και υλοποιούμε τις συλλογικές μας αποφάσεις) και το να μη φοβόμαστε να πειραματιστούμε με νέες πρακτικές, ενάντια στη δύναμη της συνήθειας που παράγει συντηρητισμό.
Ο αναρχισμός θεωρεί ως μία από τις πρώτιστες αρχές του τη θέση βάσει της όποιας μόνον ελευθεριακά μέσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν (και όχι απλώς «θα έπρεπε να χρησιμο ποιηθούν»), για να οικοδομηθεί με επιτυχία μια ελευθεριακή κομουνιστική κοινωνία. Αυτή είναι και η σημασία της άποψης του Μπακούνιν (η οποία θεωρήθηκε σαν ένας παραλογισμός από μερικούς αντιπάλους του), όταν υποστήριζε ότι «η ελευθερία μπορεί να δημιουργηθεί μόνον από την ελευθερία». Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, το αναρχικό – αντιεξουσιατικό κίνημα πρέπεινα είναι ένας μικρόκοσμος της νέας κοινωνίας, η οποία, τοιουτοτρόπως, έρχεται στο φως «δημιουργημένη μέσα στο κέλυφος της παλιάς».
Η νέα ανθρωπότητα δεν μπορεί να δημιουργηθεί για να ζήσει σε μια κοινότητα χωρίς κυριαρχία, εάν καθοδηγείται από επαναστατικές ελίτ (κάτοχοι του μυστικού της φύσης του επαναστατικού κινήματος), ή εάν οι δομές των επαναστατικών οργανώσεων είναι διαμορφωμένες με βάση τα μοντέλα τυπικά ή άτυπα των ιεραρχημένων οργανώσεων της αστικής κοινωνίας. Οι ελευθεριακές δομές πρέπει, αντιθέτως, να εμπεριέχουν την ανάπτυξη της αυτοσυνείδησης, της υπευθυνότητας, της αυτοδιεύθυνσης, της αυτοπειθαρχίας και της ελεύθερης δραστηριότητας. Η νέα ανθρωπότητα όταν και εφόσον θελήσει να λέγεται νέα πρέπει να δημιουργηθεί όχι διά μέσου μιας νέας κατάκτησης της εξουσίας, αλλά με τη δημιουργία νέου τύπων ανθρωπίνων κοινωνικών σχέσεων.
Ένα δεύτερο βήμα είναι να αφήσουμε κατά μέρος τους ισχυρισμούς ότι «οποιαδήποτε οργάνωση οδηγεί αναπόφευκτα στην ολιγαρχία» (αυτή είναι μια κατάσταση που ταιριάζει καλύτερα στη ζωή της αρκούδας, με την έννοια ότι είναι ατομικιστικό ζώο). Στην ανθρώπινη διάσταση δε χρειάζεται να αποδεικνύουμε το αυταπόδεικτο, ότι δηλαδή στη μοναξιά δεν τίθεται ζήτημα ελευθερίας, στη μοναξιά δεν τίθεται ζήτημα ισότητας. Όσο εμείς οι αναρχικοί δεν προτείνουμε μια άλλη εφικτή οργάνωση της κοινωνίας (όχι με την μορφή του σχεδιασμού αλλά με την μορφή της υπέρβασης του υπάρχοντος), όσο εμείς οι αναρχικοί δεν διάγουμε ένα βίο όσο το δυνατόν κοντά στις αρχές μας, αλλά και με το παράδειγμα μας σαν στάση ζωής (άλλωστε για να αλλάξουμε τον κόσμο χρειάζεται να αλλάξουμε και τους εαυτούς μας), τόσο θα διαιωνίζεται στις συνειδήσεις των καταπιεσμένων-εκμεταλλευομένων της σημερινής εποχής ο ιστορικός ρόλος της οργάνωσης του καπιταλισμού, το σύγχρονο εθνικό ή διεθνοποιημένο κράτος, η ιεραρχία και η κυριαρχία σε όλα τα επίπεδα που απορρέουν από αυτό.
Σημείωση. Α
Όλα τα χωρία αυτού του κειμένου μπήκαν για να καταδείξουν την σημασία που δίνει ο αναρχισμός, τόσο στο ατομικό όσο και στο συλλογικό, τόσο στα ζητήματα τον βασικών αναγκών του ανθρώπου, όσο και στα ζητήματα της ελευθέριας. Επειδή αναπτύσσεται μια συζήτηση στο εσωτερικό του αναρχικού χώρου τον τελευταίο καιρό για το πρόταγμα του (κάτι που γίνεται σε διασυλλογικό επίπεδο πρώτη φορά) υπάρχει ο κίνδυνος να απαντήσουμε στο ατομικισμό και στον μηδενισμό με προταγματικές αντιλήψεις κοινωνιστικού περιεχομένου έξω από το αναρχικό αξιακό.
Όπως υπάρχει ο κίνδυνος ξεπεράσματος του αφορμαλισμού, να φετιχοποιήσουμε την οργάνωση και να προτείνουμε οργανωτικά σχήματα εργαλειακα δύσκαμπτα και στο τέλος ή γραφειοκρατικά ή «σφραγίδες». Το ζήτημα της οργάνωσης για εμάς δεν είναι ένα ζήτημα εφάπαξ και, προπάντων, δεν είναι στατικό . Η οργάνωση κτίζεται λιθαράκι – λιθαράκι, είναι ένα οργανικό δυναμικό φαινόμενο που εμπεριέχει πρωτίστως το στοιχείο της συνεχούς βελτίωσης, τόσο τη μορφή, όσο και στο περιεχόμενο.
Σημείωση. Β
Οι νεωτεριστές αναρχικοί όλων των αποχρώσεων υποστηρίζουν ότι το φεντεραλιστικό μοντέλο οργάνωσης είναι ξεπερασμένο και παρωχημένο στον χρόνω, επίσης ότι είναι γραφειοκρατικό κλπ, δεν χρειάζεται να αναφερθούμε εκτενέστερα στους νέο ατομικιστές και μηδενιστές, να αποδείξουμε δηλαδή το αυταπόδεικτο, ότι αυτά που λένε σήμερα για την οργάνωση τα έλεγαν με τον ακριβώς ίδιο τρόπο οι στιρνεριστές και οι μηδενιστές από τον 19ο αιώνα και οι επίγονοι τους στο σήμερα τα παρουσιάζουν σαν νέα.
Οι εξεγερσιακοί αφορμαλιστές στην ουσία δεν τους ενδιαφέρει το οργανωτικό παράδειγμα των αναρχικών σαν μελλοντικό πρόπλασμα μιας επαναστατικής κοινωνίας, για τον λόγο ότι δεν έχουν παράδειγμα (πρόταση - πρόταγμα) και δεν πιστεύουν στην επανάσταση άλλα μόνο στην εξέγερση, επίσης δεν θεωρούν ότι μπορεί να επιλυθεί το κοινωνικό ζήτημα . Οι αναρχοεξεγερτικοί, αναρχομηδενιστές, αναρχομποσεβίκοι και λοιποί συνδέουν την αναρχία με τον συνωμοτισμό, συνωμοτισμός = αναρχία και αναρχία = συνωμοτισμός (3), έτσι βολεύει κάποιους το ζήτημα της κοινωνικής επανάστασης να μετατρέπετε σε στρατιωτικό ή συνωμοτικό ζήτημα.
Στην εποχή μας του μινιμαλιστικού κενού, του πραγματισμού και του ρεαλιστικού μηδενισμού υφίσταται μια ομοβροντία ετερόκλητων ιδεολογικών αποχρώσεων ενάντια στην επαναστατική προοπτική, μια ετερόκλιτη και ανιαρή συμμαχία πάνω σε αυτό.
Υπάρχουν και αναρχοκομμουνιστές που έχουν και αυτοί παραπλήσια αντίληψη. Ότι δηλαδή οποιαδήποτε οργάνωση των αναρχικών πέραν τις ομάδας είναι γραφειοκρατία και αστισμός , έχοντας μια θετικιστική ντετερμινιστική αντίληψη ότι: “... η οργάνωση είναι ένα «αστικό» φαινόμενο, το οποίο, με το να συμπυκνώνει τον αυθορμητισμό, μας φέρνει πέρα από το τελικό αποτέλεσμα και εμποδίζει την ανάπτυξη της καλοσύνης της ανθρώπινης φύσης και την τάση της προς μια θετική αυτο-οργάνωση... ”.
Όμως αν δεν λάβουμε υπόψη μερικούς παράγοντες που μας κατακερματίζουν μέσα στον κατακερματισμένο κόσμο (που λέει και ο Καστοριάδης) οι αγώνες μας για ανατροπή του υπάρχοντος θα είναι αντί για ρωγμές μια τρύπα στο νερό, χρίζει να δούμε ότι , οπωσδήποτε η αντιθέσεις ανάμεσα στην τάση για οργάνωση και τη μη οργάνωση, την θεσμοποίηση από τα πάνω και την αυτοθέσμιση, ανάμεσα στο συγκεντρωτισμό και την αποκέντρωση, την ετερονομία και την αυτονομία, ανάμεσα στην διαμεσολάβηση και την αυτοοργάνωση, τέλος την ομοιομορφία και την πολυμορφία είναι εγγενής στο καπιταλιστικό σύστημα, στην ταξική και ιεραρχική - κυριαρχική κοινωνία, όπως και η μόνιμη αντίθεση ανάμεσα στο ρεφορμισμό και την επανάσταση.
Είναι αλήθεια αυτό που γράφει ο Μάτικ: “ Όσο θα διαιωνίζονται η ταξική κοινωνία και οι προσπάθειες για την καταστροφή της, θα υπάρχει αντίθεση ανάμεσα στην οργάνωση και τον αυθορμητισμό’’. Κατ' αυτό τον τρόπο όταν εισάγουμε και αναπαράγουμε τις προαναφερθείσες αντιθέσεις στο εσωτερικό του κινήματος το ερώτημα είναι κατά πόσο αναπαράγουμε τον καπιταλισμό στις κινηματικές πολιτικές μας σχέσης, εκτός και αν νομίζουμε ότι ο καπιταλισμός είναι μόνο οικονομικές σχέσης.
Ένας άλλος παράγοντας είναι ότι υπάρχει και αυτή η πλευρά της πραγματικότητας. Ο Ιουδαϊκός μύθος της Βαβέλ έχει την αλληγορία της στο σήμερα, η Βαβέλ είναι ευχή και κατάρα, ευχή είναι όσον αφορά την πολυμορφία και τον πλουραλισμό, κατάρα είναι όταν ο πλουραλισμός, η πολυμορφία και η διαφορετικότητα υποβαθμίζονται σε έναν ατέρμονο σχολαστικισμό που ρέπει στη σύγχυση, στην ασυνεννοησία και τον κατακερματισμό, η σύγχυση, η ασυνεννοησία και ο κατακερματισμός είναι οι κατάρες της Βαβέλ.
Υπάρχει όμως και αυτή η διάσταση. Η διαστρέβλωση των εννοιών και του λόγου είναι μια πολύ παλιά τακτική των διανοούμενων απολογητών των κυρίαρχων τάξεων για να θολώνουν τα νερά και να προκαλούν σύγχυση στους κυριαρχούμενους. Ο Ράουτερ παρατηρούσε από την δεκαετία του '60 κιόλας στο "Η Κατασκευή Υπηκόων" ότι: "όσο ασαφέστερα εκφράζεται κανείς, τόσο περισσότερο μένει κρυμμένο το ψέμα που υπάρχει στον λόγο του...".
Αλά δεν είναι μόνο το ψέμα που προκύπτει από την αποσύνθεση των εννοιών προς δόξα της σύγχυσης και της διαστρέβλωσης που προάγουν -αναπαράγουν οι θεωρητικοί απολογητές (θεραπαινίδες) του συστήματος, είναι πρώτα και κύρια ο πόλεμος για τη διατήρηση του στάτους της κυριαρχίας. Εδώ πολύ σωστά παρατηρεί ο Τόμας Σαζ στο «Το Δεύτερο Αμάρτημα» ότι: «... Ο πόλεμος για τον έλεγχο του κόσμου είναι πόλεμος ορισμών... Ο αγώνας καθορισμού και ελέγχου των νοημάτων είναι αγώνας για επιβίωση... αυτός που πρώτος θα ορίσει το νόημα μιας κατάστασης, επιβάλλει στον άλλον την δική του πραγματικότητα και τον ορίζει, είναι ο νικητής... έτσι κυριαρχεί κι επιβιώνει.
Εκείνος που ετεροκαθορίζεται, υποτάσσεται και ίσως ακόμα και εξοντώνεται...» Ο σύγχρονος ταξικός και κοινωνικός αγώνας δεν είναι μόνο “σωματικός”, ούτε μόνο εννοιολογικός, η εποχή απαιτεί εκτός των άλλων να οπλίσουμε και το πνεύμα μας για να γνωρίσουμε καλύτερα τον εχθρό μας.
Μια από της πτυχές τις καταστολής είναι η σύγχρονη Βαβέλ που προάγει ο σύγχρονος καπιταλισμός- αστισμός, αυτή την σύγχρονη πτυχή καταστολής δεν την λαμβάνουμε υπόψη μας και αναφερόμαστε μονοσήμαντα μόνο στην κατάσταση εξαίρεσης κλπ. Στο κόσμο του αστικού πλουραλισμού και της πολυμορφίας με τον φόβο μη κατηγορηθούμε ως αντι - πλουραλιστές και αντι – πολυμορφικοί, βγάζουμε τα μάτια μας μόνοι μας, και “ όποιος δεν καταλαβαίνει δεν ξέρη που πατά και που πηγαίνει”.
Σημείωση. Γ
1) Το κείμενο έχει αναδημοσιευτεί από έμενα το 2009 εδώ: https://athens.indymedia.org/post/1100746/ αλλά δεν καλοδιαβάζεται
2) Μερικές αναρτήσεις μου:
Βιβλία:
Αναρχείο :: Αρχές, στόχοι, θέσεις. Εγχειρίδιο ιστορικότητας λόγου και δράσης.
Σύνοψη του κοινωνικού αναρχισμού
Σύνοψη του κοινωνικού αναρχισμού
3) Δείτε την συζήτηση εδώ: https://athens.indymedia.org/post/232215/
Γιώργος Μεριζιώτης
( Μια διευκρίνηση: Το κείμενο είναι απόσπασμα από δημοσίευση μου το 2009 με λίγες μικρές προσθήκες) .
Εισαγωγικό
Από παλιά δημόσια σε συνελεύσεις είχα υποστηρίξει ότι πρέπει να διαχωριστούμε σε εναντιακούς (χωρίς πρόταγμα), μηδενιστές, στιρνεριστές και κοινωνικούς αναρχικούς, όπως και σε αναρχικούς ολοκληρωτιστές και αναρχικούς της άμεσης δημοκρατίας - της οποίας είμαι οπαδός. Παραμένω αυτής της άποψης. Τώρα, πώς γίνονται πολλές από τις λεγόμενες και πολυμορφικές συνελεύσεις, τι είδους συνδιαμόρφωση υφίσταται κατά τη διαδικασία λήψης των αποφάσεων και πώς υλοποιούνται αυτές οι αποφάσεις, είναι το ζητούμενο. Θα μου πείτε ότι οι “ανοιχτές” συνελεύσεις του χώρου αντανακλούν τη μορφή, το επίπεδο και το περιεχόμενο των ομάδων. Πάντως δεν είμαι της άποψης του Μπούκτσιν, “ότι η αναρχία εμπεριέχει εγγενώς τάσης ολοκληρωτισμού”.
Το κινηματικό περιβάλλον και το κλίμα σήμερα1
Κατ΄ αρχή μιλώντας για τις σχέσεις των ομάδων θέλουμε να ξεκαθαρίσουμε τα έξης: Πιστεύουμε ότι απέχουμε αρκετά από τις διαδικασίες εκείνες της συγκρότησης ενός συνθετικά ενοποιητικού πολιτικοκοινωνικού σχήματος που να εκφράζει αν όχι όλες (κάτι που δεν είναι στις προθέσεις μας) τουλάχιστον αρκετές αναρχικές – αντιεξουσιαστικές συλλογικότητες και ομάδες. Λείπει εκείνη η συνεκτική συνείδηση για τη συνδιαμόρφωση ενός ευρύτερου και συντονισμένου πεδίου ιδεών και δράσης, δηλαδή μιας διευρυμένης ελευθεριακής δημόσιας σφαίρας.
Εδώ θα χρειαστεί να κάνουμε μια μικρή παρένθεση για να εξηγήσουμε μερικά πράγματα. Ένας πρώτος λόγος2 που υπάρχει αυτή η κατάσταση είναι αυτός της θεωρητικής σύγχυσης γύρω από το ζήτημα της οργάνωσης. Πολλοί σύντροφοι με εξωγενή θεώρηση από την αναρχική κοσμοαντίληψη έχουν μπερδέψει τον κατακερματισμό με την αυτονομία των ομάδων, άλλοι τον ατομικιστικό μικροαστικό μηδενισμό με τους κοινωνικούς αγώνες. Ενώ κάποιοι άλλοι τον ελευθεριακό φεντεραλισμό με την κομματική γραφειοκρατία και την πυραμιδωτή κάθετη συγκεντρωτική οργάνωση. Δεν κατανοούν ότι γραφειοκρατία είναι μια μορφή οργάνωσης κατά την οποία οι αποφάσεις παίρνονται στην κορυφή, τις οποίες πρέπει να υπακούουν οι από κάτω και μεταφέρονται διαμέσου μιας σειράς διαταγών - εντολών όπως σε ένα στρατό. Mια γραφειοκρατία δεν είναι μια αληθινή κοινότητα, η οποία προϋποθέτει ένα σύνδεσμο ίσων ανθρώπων που παίρνουν τις αποφάσεις από κοινού και τις μεταφέρουν έξω από το σύνδεσμο επίσης από κοινού.
Αγνοούν ότι από παλιά μια από τις πολλές κατηγορίες που μας προσάπτανε οι εξουσιαστές όλων των τάσεων ήταν και αυτή: «αναρχικοί= ακραίοι αποκεντρωτιστές» και επίσης αγνοούν ότι ο ομοσπονδισμός δηλαδή οι κομμούνες μέσα στις κομμούνες,είναι η φυσική οργάνωση των αναρχικών - αντιεξουσιαστών3. Η πραγματικότητα σήμερα όσον αφορά το προχώρημα,τη συνέχειακαι το βάθεμα μέσα στην κοινωνία των ιδεών της κοινωνικής αναρχίας δεν είναι και τόσο ενθαρρυντική. Σίγουρα είναι καλύτερα από παλιότερα, όμως τα βήματα είναι μικρά. Δεν θέλουμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή μια αναλυτική ιδεο – χαρτογράφηση αντιλήψεων και ιδεών των αναρχικών στον Ελλαδικό χώρο, αλλά εκτός απειροελάχιστων διαφοροποιήσεων είναι απελπιστικά ίδιες.
Ο σορβονισμός4 στις συνελεύσεις του χώρου , οαφορμαλισμός, ο αρνητισμός, ο ομαδισμός, ο νομαδισμός και η ακτιβίστικη σχιζοφρένια με ένα συνοθύλευμα αβαγκαρτιστικού5 δεξιόστροφου λόγου6, περισσότερο ριζοσπαστικά φιλελευθέρου και λιγότερο σοσιαλιστικού, υποβιβάζουν τον αναρχικό - επαναστατικό λόγο και τη σκέψη από μήτρα ιδεών7 σε στείρο αρνητισμό. Περισσότερο αντι-καπιταλιστές, αντι-κρατιστές και καθόλου μετά, δηλαδη προταγματικοί. Τι κοινωνική πρόταση έχουμε σύντροφοι; Με τι θα αντικαταστήσουμε την αστική δημοκρατία; Μήπως με μια αναρχική ολιγαρχία; Πώς θα οργανωθεί η κοινωνία; Ως νομάδες, ως αγέλες, ή ως φατρίες8; Θα πάμε πίσω στην προ Κλεισθένη εποχή;
Πολλές ομάδες και ομαδοποιήσεις δεν αντιπροσωπεύουν ιδεολογικές τάσεις.
Οι περισσότερες συσπειρωμένες γύρω από μια - δυο προσωπικότητες αποτελούν προσωποπαγείς σέχτες, με έντονα ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ τους, χωρίς αντι- παράθεση ιδεών, αλλά με διαφωνίες στη βάση προσωπικής συμπάθειας ή αντιπάθειας. Αυτές οι ομάδες έχουν την εντύπωση ότι είναι το κέντρο του κόσμου. Ομφαλοσκοπούν, νομίζοντας ότι αυτές είναι και κανείς άλλος. Αυτό ονομάζουμε εμείς ομαδισμό - γκρουπισμό, που δεν έχει καμιά σχέση με τις ομάδες συγγένειας- affinity group, όπως τουλάχιστον έχουν παρουσιαστεί ιστορικά και αποτέλεσαν- αποτελούν το κύτταρο της αναρχικής διευρυμένης οργάνωσης.
Αφορμαλιστικές ομάδες ευκαιριακής ή συγκυριακής σύμπλευσης, χωρίς μέλη δηλαδή χωρίς δικαιώματα και υποχρεώσεις, αλλά μόνο με βάση την προσωπική διάθεση που σήμερα υπάρχει και αύριο φεύγει. Πολιτικός νομαδισμός αφού οι περισσότεροι τουλάχιστον στην Αθήνα στριφογυρίζουν δεξιά και αριστερά χωρίς να συνεργάζονται με υπάρχουσες συλλογικότητες ή να δημιουργούν άλλες.
Αυτές είναι επιγραμματικά οι συνθήκες, το κλίμα και τα ήθη που επικρατούν αυτή την στιγμή στο κίνημα. Το ξέρουμε ότι χρειάζεται περισσότερη εμβάθυνση στο θέμα και στις αιτίες που δημιουργούν αυτές τις καταστάσεις. Το ξέρουμε ότι γενικεύουμε και μπορεί να γινόμαστε λίγο υπερβολικοί στην κριτική μας. Πιστεύουμε όμως ότι η αναρχία και οι αναρχικοί όπως και κάθε τι άλλο δεν είναι και δεν πρέπει να είναι στο απυρόβλητο. Εποικοδομητική κριτική και αυτοκριτική λοιπόν, μπας και αποκτήσουμε αυτογνωσία: δηλαδή, ποιοι είμαστε, τι θέλουμε και πού πηγαίνουμε.
Σημειώσεις:
1. Μια διευκρίνιση (επειδή τα γραπτά μένουν), μιλάμε περισσότερο για το κινηματικό περιβάλλον της Αθήνας εν έτει 2009.
2. Ένας δεύτερος λόγος έχει να κάνει με την εποχή μας όπου κανείς δε μένει, άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο ανεπηρέαστος από αυτήν. Αυτό φυσικά ισχύει και για τους αναρχικούς ανεξάρτητα αν ιστορικά είναι δικαιωμένοι στην κριτική τους τόσο για την σάπια ρεφορμιστική σοσιαλδημοκρατία όσο και για την ριζοσπαστική εκδοχή της, τον μπολσεβικισμό. Η σοσιαλιστική προοπτική της ανθρωπότητας βούλιαξε στους παγωμένους βάλτους της Σιβηρίας και από προοπτική ευτοπίας, έγινε δυστοκία και χίμαιρα στα μάτια των προλετάριων της σημερινής εποχής, ενώ ο ρεπουμπλικανικός νεοφιλελευθερισμός μάς έχει μετατρέψει σε μικροϊδιοκτήτες της αθλιότητας και παθητικές ιδιωτικοποιημένες πληθυσμιακές στοίβες οπαδών – ψηφοφόρων - καταναλωτών.
Το χάσιμο της έννοιας της «society will» (κοινότητας θελήσεων), είναι που δυσκολεύει εμάς και τους προλετάριους της σημερινής εποχής στη συλλογική μας συγκρότηση. Είναι περισσότερο το χάσιμο του ονείρου για μια κοινωνία προς το ανθρωπινότερο, δηλαδή της πίστης ότι μπορεί να υπάρξει μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση και κυριαρχία από άνθρωπο σε άνθρωπο, και λιγότερο οι λύσεις που προσφέρει ο καπιταλισμός που σχίζουν την κοινότητά μας. Πόσο μάλλον, από τη στιγμή που ο κοινωνικός δαρβινισμός «ο πόλεμος όλων εναντίον όλων», δηλαδή ο ανταγωνισμός και ο ατομικισμός του «ο σώσον εαυτό σωθήτο» έχουν γίνει καθολικά καθημερινά φαινόμενα.
Ο νεοφιλελευθερισμός δεν επικράτησε μέσα από καμιά ηρωική μάχη για τον απλούστατο λόγο ότι δεν έδωσε καμιά τέτοια μάχη. Ήρθε και θρονιάστηκε στην παρακμή των σοσιαλιστικών ιδεών από τη στιγμή που αυτές έγιναν μπολσεβίκικη σταλινική εκδοχή, και στη ρεφορμιστική του έκδοση σοσιαλ- φιλελευθερισμός. Αν αναλυθεί αυτό το ζήτημα κάτω από άλλη σκοπιά (κάτι που δεν είναι του παρόντος), θα αναδειχθεί η εκπληκτική ομοιότητα και των δυο συστημάτων (δυτικό ανατολικό) τόσο ως προς την απολυταρχική πυραμιδοειδή, πλατωνικού τύπου πολιτεία τους, όσο και στο πόσο ιδιωτικές είναι αυτές οι κοινωνίες. Γιατί όσο πιο δεσποτικά, ολοκληρωτικά διαμορφώνεται η κοινωνική ζωή από τις άρχουσες ελίτ, τόσο πιο πολύ κατατρώνε τη δημόσια σφαίρα σε άλλα τα επίπεδα.
Το κράτος και τα αφεντικά ζουν σε βάρος του δημοσίου, δηλαδή της κοινωνίας. Σε αυτό ο μπολσεβίκικος ολοκληρωτισμός όσο και ο νεοφιλελεύθερος ολοκληρωτισμός της αγοράς, δε διαφέρουν παρά μόνο στις εκφάνσεις. Ένα άλλο παράδειγμα είναι τα ναζιστικά και φασιστικά καθεστώτα. Με αυτή την έννοια φανταστείτε πόσο ιδιωτικές κοινωνίες ήταν όχι μόνο εξαιτίας της τρομοκρατίας. Εάν ο σοσιαλισμός είναι σε κρίση, αναφέρει ο Γουώρντ, αυτό συμβαίνει «ακριβώς επειδή το παγκόσμιο σοσιαλιστικό κίνημα προσανατολίστηκε προς τη διεύρυνση της κρατικής εξουσίας και όχι προς τον περιορισμό της». Η χρεοκοπία σε πλανητική κλίμακα της μαρξιστικής ιδεολογίας και γενικότερα του κρατικού πνεύματος του σοσιαλισμού είχε ως μία από τις πιο πρόσφατες συνέπειές της την αναβίωση του φιλελευθερισμού, που διαβρώνει προοδευτικά όχι μόνο τις εδώ και δεκαετίες κοινωνικές κατακτήσεις των λαϊκών τάξεων, αλλά και την ίδια την ιδέα της δημόσιας υπηρεσίας.
Η ελευθεριακή σκέψη οφείλει να επαναδιατυπώσει ένα κοινοτικό πρόταγμα, έτσι ώστε «ο έλεγχος της κοινότητας, εάν και όταν καταστεί αποτελεσματικός, να αποτελέσει μια συντριπτική πρόκληση όχι μόνο για την κυβέρνηση, αλλά και για τους διαχειριστές του κεφαλαίου και της οικονομίας». Ο «νέος» αναρχισμός οφείλει να στηρίξει τη «συλλογική δράση ως εναλλακτική λύση απέναντι στην ιδιωτικοποίηση ή στην κρατική ρύθμιση». Η κοινοτική ιδέα του αναρχισμού θα μπορέσει να έχει μια πραγματική δυνατότητα εφαρμογής σε ευρεία κλίμακα, μόνο στο μέτρο που τα νέα αντιφιλελεύθερα κινήματα θα είναι ικανά να θέσουν υπό αμφισβήτηση τα δόγματα της αριστεράς του κράτους: «Είναι πέραν κάθε αμφισβητήσεως, ότι τον επόμενο αιώνα τα χαρακτηριστικά της κοινωνικής αλληλεγγύης και της αλληλοβοήθειας πρέπει να επανεξεταστούν, προκειμένου να δημιουργηθεί μία κοινωνία πρόνοιας πάνω στα ερείπια του κράτους πρόνοιας».
Η εναλλακτική λύση απέναντι στην κρίση του κοινωνικού κράτους δεν μπορεί λοιπόν παρά να προέλθει από μία σύγχρονη ανάγνωση της κοινοτικής παράδοσης του αναρχισμού: η «κοινωνία της πρόνοιας», όπως την αποκαλεί ο Γουώρντ, οφείλει να είναι αποκεντρωμένη και οργανωμένη πάνω σε ελευθεριακές, αμεσοδημοκρατικές, συνομοσπονδιακές βάσεις.
3. Αναφέρουμε εδώ δυο ιστορικά παραδείγματα όχι μόνο γιατί συμφωνούμε αλλά και για να καταδείξουμε την διαχρονικότητα αυτών των προβληματισμών που τηρουμένων των ιστορικο- κοινωνικών και γνωσιολογικών αναλογιών ισχύουν μέχρι σήμερα. Κατανοώντας ότι συζητώντας για οργάνωση, να ξέρουμε ότι αυτή η συζήτηση δεν είναι καινούργια. Έχει επαναληφθεί χιλιάδες φορές στο παρελθόν από τους επαναστάτες. Χωρίς να θέλουμε να θυσιάσουμε το παρόν σε αυτό το παρελθόν και ξέροντας ότι χωρίς οργάνωση δεν μπορεί να υπάρξει ούτε η στοιχειώδης κοινωνική ζωή, πρέπει να μας απασχολεί πώς η πυραμοειδή οργάνωση σχεδόν όλης της κοινωνικής ζωής έχει αντέξει μέσα στον χρόνο, που από την προϊστορία έχει φτάσει μέχρι σήμερα στην λεγομένη εποχή του μεταμοντερνισμού.
Η πυραμίδα είναι παντού, και μια σοβαρή ρηγμάτωσή της είναι η ισχυρή αναρχική οργάνωση. Τότε μόνο το κράτος (δηλαδή η μεγαπυραμίδα), θα δούμε αν πραγματικά θα ανεχτεί τον δυισμό. Το να αντιγράψουμε αυτές τις φόρμες στη σημερινή εποχή, σίγουρα θα αποδειχθεί αν όχι χυδαία εκδοχή, σίγουρα όμως καρικατούρα. Αλλά να παραδειγματιστούμε για να δημιουργήσουμε στις σημερινές συνθήκες το «μεγάλο συνδικάτο της ζωής», αυτό μας χρειάζεται. Πλατιές μαζικές (από το πολλοί μαζί), κινήσεις με αντιεξουσιαστικό- ελευθεριακό χαρακτήρα.
Άλλωστε οι αναρχικοί – αντιεξουσιαστές λίγο πολύ με τέσσερα θέματα – ζητήματα, καταπιάστηκαν ως προς το πρόταγμά τους:
α. με την παιδαγωγική με όλη την ευρύτητά της (από ατομική βελτίωση και καλλιέργεια του εαυτού, μέχρι και εμπειρίες με αντι- αυταρχικούς, συμμετοχικούς τρόπους μάθησης , ελευθεριακά σχολεία, κτλ)
β. με τον κοινοτισμό – κομουναλισμό με κορύφωση την ομοσπονδία και συνομοσπονδία.
γ. με τους συνεταιρισμούς παραγωγών – καταναλωτών και τον εθελοντικό αντιαυταρχικό κολεκτιβισμό.
δ. με τον επαναστατικό συνδικαλισμό ή αναρχοσυνδικαλισμό
Μέχρι τότε, τίποτα δεν πρέπει να μας εμποδίζει να πειραματιστούμε. Άλλωστε οι νέες κοινωνικές φόρμες περιμένουν αυτούς που θα τις δημιουργήσουν! ( Δεν είναι του παρόντος λόγο του όγκου να παρουσιάσουμε εδώ όλα αυτά τα ζητήματα. Θα υπάρξει ανάλογη μπροσούρα για την κοινωνική προσφορά των αναρχικών τις κοινωνικές διεργασίες και καινοτομίες που έχουν προτείνει, αλλά και της ίδιας της αναρχικής κοσμοαντίληψης ως μήτρας κοινωνικών ιδεών).
«…Το 1902, με ένα κείμενο που δημοσιεύτηκε στο Les Temps Nouneaur, ο Jean Grave επαναλαμβάνει την άρνησή του για ένα συγκεκριμένο τρόπο οργάνωσης: «… προς τι όλες αυτές οι διαμαρτυρίες; Ότι δηλαδή, οι αναρχικοί δεν έχουν συνοχή, ότι δρουν λίγο στην τύχη, χωρίς κανενός είδους σύνδεση, χάνοντας έτσι αρκετές από τις δυνάμεις τους ελλείψει της αναγκαίας σταθερότητας για να δώσουν συνέχεια στη δράση τους. Είναι αλήθεια ότι, πολύ συχνά, οι ομάδες και τα άτομα αγωνίζονται δίχως να επιδιώκουν τον συντονισμό της δράσης τους με τη δράση των άλλων που αγωνίζονται παράλληλα για τον ίδιο σκοπό. Είναι επίσης αλήθεια ότι οι αναρχικοί, φαινομενικά, δεν έχουν συνοχή, ότι σε πολλές περιπτώσεις έχουν μεγάλη δυσκολία να βρουν τους συντρόφους που χρειάζονται…».
Προτείνει, τη δημιουργία μιας χαλαρής και ρεαλιστικής οργανωτικής δομής. Κάτι που έγινε δεκτό από την Συνδιάσκεψη των Ρώσων αναρχικών – κομμουνιστών το 1906. Παραθέτουμε εδώ ένα μικρό απόσπασμα αυτής της απόφασης :
α) Οι Ρώσοι αναρχικοί - κομμουνιστές, όπως και οι σύντροφοί τους της Δυτ. Ευρώπης, απορρίπτουν κάθε μορφή ιεραρχικής οργάνωσης που ταιριάζει στους εξουσιαστές σοσιαλιστές και προτείνουν να δημιουργηθεί στους κύκλους τους ένα άλλο είδος οργάνωσης που θα βασίζεται στην ελεύθερη συμφωνία ανάμεσα στις ανεξάρτητες ομάδες.
β) Η στενή σύνδεση μεταξύ όλων των μελών κάθε ομάδας είναι αναγκαία προϋπόθεση για την ύπαρξη και την επιτυχία αυτού του είδους της οργάνωσης. Γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο, είναι πιο χρήσιμο να υπάρχουν στις πόλεις και τις ευρύτερες περιοχές πολλές μικρές ομάδες, συνδεμένες σε μια ομοσπονδία, παρά σε μια μόνο μεγάλη ομάδα.
γ) Οι ομάδες, ακόμη και όταν αναλαμβάνουν πολύ ειδικά καθήκοντα, δε μπορούν ποτέ να λειτουργούν σαν επιτροπές, εφόσον οι αποφάσεις δεν είναι υποχρεωτικές για τις άλλες ομάδες που δεν τις εγκρίνουν.
δ) Η καλύτερη σύνδεση ανάμεσα στις ομάδες δε μπορεί να επιτευχθεί με τη μεσολάβηση διαφόρων μόνιμων επιτροπών, που εκλέγονται εκ των προτέρων για να χειριστούν τις δραστηριότητες της ομοσπονδίας. Αυτές οι επιτροπές έχουν την τάση να γίνονται ( και πολύ γρήγορα γίνονται), όπως και όλες οι κυβερνήσεις, εμπόδιο για την παραπέρα ανάπτυξη.
ε) Η καλύτερη σύνδεση ανάμεσα στις ομάδες μπορεί να επιτευχθεί - όπως αποδεικνύει η πείρα – με διάφορες ειδικές συνδιασκέψεις … που συγκαλούνται περιοδικά, σε καθορισμένες χρονικές στιγμές ή όταν το απαιτούν οι περιστάσεις, για τη βαθύτερη μελέτη των προβλημάτων που θέτει η ζωή. Οι εκπρόσωποι των ομάδων εξουσιοδοτούνται για ένα συγκεκριμένο καθήκον και είναι άμεσα ανακλητοί. Οι αποφάσεις των συνελεύσεων δεν είναι υποχρεωτικές για τις ομάδες. Αυτές οι τελευταίες μπορούν να τις αποδεχτούν ή να τις απορρίψουν τελείως…».
Επίσης τον Αύγουστο του 1907, στα πλαίσια Διεθνούς συνεδρίου του Άμστερνταμ, συζητήθηκε διεξοδικά τα θέμα «Αναρχισμός και οργάνωση». Δύο ήταν οι τάσεις που συγκρούστηκαν σχετικά μ΄ αυτό το θέμα : από τη μια η τάση των αναρχοκομμουνιστών, που έκανε την επιλογή της ειδικής αναρχικής οργάνωσης, και από την άλλη, η μειοψηφούσα τάση των ατομικιστών, που αρνήθηκαν αυτή καθαυτή την αρχή της οργάνωσης.
Ο Amedee Dunois (πρώτη παρέμβαση μετά την αρχική εισήγηση), άσκησε οξεία κριτική εναντίον ενός είδους αναρχισμού που «με τις συνεχείς εκκλήσεις του για την αναμόρφωση του ατόμου, εμφανίζεται σαν η ανανεωμένη μορφή του παλιού αστικού ατομικισμού». Ανέλυσε την ανάπτυξη του αναρχικού κομμουνισμού, που γεννήθηκε «απ΄ την Διεθνή, δηλαδή, σε τελευταία ανάλυση, από το ίδιο το εργατικό κίνημα ». Υποστήριξε ότι αυτός « ο αναρχισμός δεν είναι ατομικιστικός, είναι φεντεραλιστικός και συνδικαλιστικός πρώτα απ΄ όλα ένα κομμάτι του επαναστατικού σοσιαλισμού».
Εισηγούμενος τη συσπείρωση των αναρχικών, πιο συγκεκριμένα: «όσων ανήκουν στην τάση μας η οποία δε διαχωρίζεται απ΄ τον αναρχισμό του προλεταριάτου», κατέληξε ως εξής : «Αυτό το αναρχικό κίνημα θα ξεπηδήσει απ΄την κοινή μας δράση, απ΄ την συνδυασμένη και συντονισμένη δράση μας. Θα πρέπει να προσθέσουμε η αναρχική οργάνωση δε θα έχει την αξίωση να συνενώσει όλα τα στοιχεία που επικαλούνται, πολλές φορές λαθεμένα, την ιδέα της αναρχίας. Θα αρκεστεί να συσπειρώσει γύρω από ένα πρόγραμμα δράσης τους συντρόφους που αποδέχονται τις βασικές αρχές μας και επιθυμούν να συνεργαστούν μαζί μας».
Ο Κόλλιν Γουώντ γράφει σχετικά (να υπενθυμίσουμε ότι αναφέρεται σε ιδική επαναστατική οργάνωση και όχι σε κοινωνικές δομές, παράλληλα δεν συμφωνούμε πλήρως με αυτό το μοτίβο). «… ο καθένας μπορεί να δει ότι υπάρχουν τουλάχιστον δύο είδη οργάνωσης. Υπάρχει εκείνο το είδος που σου επιβάλλουν, εκείνο που διευθύνεται από πάνω κι υπάρχει και το άλλο είδος οργάνωσης που διευθύνεται από κάτω, που δεν μπορεί να σου επιβάλουν να κάνεις κάτι με το ζόρι και γι΄ αυτό είσαι ελεύθερος να προσχωρήσεις ή ελεύθερος να παραμείνεις μόνος σου.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αναρχικοί είναι άνθρωποι που θέλουν να μεταμορφώσουν όλες τις μορφές της ανθρώπινης οργάνωσης σ' εκείνο το είδος της καθαρά εθελοντικής αντι-ιεραρχικής ένωσης που μπορούν οι άνθρωποι να εγκαταλείψουν και να δημιουργήσουν κάτι δικό τους, αν δεν τους αρέσει. Κάνοντας μία ανασκόπηση εκείνου του επιφανειακού άλλα χρήσιμου μικρού βιβλίου, «ο Νόμος του Πάρκισον», επιχείρησα κάποτε να διατυπώσω τέσσερις «κανόνες» πάνω στους όποιους πρέπει να βασίζεται μία αναρχική θεωρία για την οργάνωση και ότι πρέπει να είναι:
Ι) Εθελοντική 2) Λειτουργική 3) Προσωρινή και 4) Μικρή.
Πρέπει να είναι εθελοντική για ευνόητους λόγους. Δεν έχει κανένα νόημα να υποστηρίζουμε την ελευθερία και την ευθύνη του ατόμου, αν πρόκειται να υποστηρίξουμε οργανώσεις στις όποιες η ιδιότητα του μέλους βασίζεται μόνο σε υποχρεώσεις. Πρέπει να είναι λειτουργική για λόγους που είναι εξίσου ευνόητοι, άλλα δεν παρατηρούνται πάντα. Υπάρχει μία τάση να υπάρχουν οργανώσεις δίχως μία αυθεντική λειτουργία ή που έχουν εκπληρώσει τους σκοπούς τους.
Πρέπει να είναι προσωρινή γιατί η μονιμότητα είναι ακριβώς ένας από εκείνους τους παράγοντες που σκληραίνουν τις αρτηρίες μιας οργάνωσης, δημιουργώντας ένα κατεστημένο συμφέρον που εξασφαλίζει την επιβίωση της, για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ηγετών της μάλλον, παρά της εξυπηρέτησης των δήθεν σκοπών της. Πρέπει να είναι μικρή, επειδή ακριβώς στις μικρές ομάδες, όπου η εστίαση των μελών είναι άμεση, οι γραφειοκρατικές κι οι ιεραρχικές τάσεις που υποβόσκουν σε κάθε οργάνωση, έχουν τη μικρότερη πιθανότητα ν' αναπτυχθούν.
Αλλά απ' αυτό το τελευταίο σημείο είναι που αρχίζουν οι δυσκολίες μας. Αν πάρουμε σαν δεδομένο ότι μία μικρή ομάδα μπορεί να λειτουργήσει αναρχικά, εξακολουθούμε μολοντούτο, αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα όλων εκείνων των κοινωνικών λειτουργιών για τις οποίες είναι απαραίτητη η οργάνωση, αλλά που τη χρειάζονται σε μία πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.
Λοιπόν θα μπορούσαμε ίσως ν' απαντήσουμε: «Αν οι μεγάλες οργανώσεις είναι απαραίτητες, μην υπολογίζετε σε μας. θα τα καταφέρουμε όσο μπορούμε δίχως αυτές». Εντάξει, μπορούμε να το πούμε, άλλα αν προπαγανδίζουμε τον αναρχισμό σα μία κοινωνική φιλοσοφία, θα πρέπει να πάρουμε υπόψη κι όχι ν' αποφεύγουμε τα κοινωνικά γεγονότα. Είναι καλύτερα να πούμε: «Ας βρούμε τρόπους με τους οποίους οι μεγάλης έκτασης λειτουργίες μπορούν να διαιρεθούν σε λειτουργίες που μπορούν να οργανωθούν από μικρές λειτουργικές ομάδες κι ύστερα ας συνδέσουμε αυτές τις ομάδες μ' ένα ομοσπονδιακό τρόπο».
Αυτό μας οδηγεί στη θεώρηση μιας αναρχικής ομοσπονδιακής θεωρίας. Τώρα εξετάζοντας πώς οραματίζονταν την οργάνωση μιας μελλοντικής κοινωνίας οι «κλασσικοί» αναρχικοί, βλέπουμε ότι την σκέπτονταν απ' την άποψη δύο ειδών κοινωνικών θεσμών:
1) Της εδαφικής μονάδος ή κομμούνας (commune): μία Γαλλική λέξη που θα μπορούσατε να θεωρήσετε σαν ισοδύναμη με τη λέξη κοινότητα ή τη Ρωσική λέξη σοβιέτ, με το αρχικό της νόημα, αλλά που επίσης έχει προεκτάσεις στους αρχαίους θεσμούς του χωριού, που αναφέρονταν στην καλλιέργεια της γης από κοινού.
2) Του συνδικάτου: μία άλλη Γαλλική λέξη αντλημένη απ' την ορολογία του εργατικού συνδικαλισμού. Το συνδικάτο ή εργατικό συμβούλιο σα μονάδα της βιομηχανικής οργάνωσης. Αυτά θεωρήθηκαν σα μικρές τοπικές μονάδες που θα συνδέονταν ανάμεσα τους ομοσπονδιακά για την αντιμετώπιση των μεγαλύτερων προβλημάτων της ζωής, ενώ κάθε κομμούνα και κάθε συνδικάτο θα διατηρούσαν την αυτονομία τους, καθώς η πρώτη θα ομοσπονδοποιούνταν περιφερειακά και το δεύτερο βιομηχανικά…» Ο Προυντόν, ο Κροπότκιν, ο Μπακούνιν αφιέρωσαν μεγάλη προσοχή στην ομοσπονδιακή αρχή κι εμείς γνωρίζουμε λίγα σχετικά με τους παράγοντες που συντελούν στην αποτυχία ή την επιτυχία των ομοσπονδιών.
Χρησιμοποιώντας τον όρο ομοσπονδία», παρατηρεί ο Τζώρτζ Γούντκοκ στη βιογραφία του για τον Προυντόν, «ο Προυντόν δεν εννοεί μια παγκόσμια κυβέρνηση ή μία ομοσπονδία κρατών. Για αυτόν η αρχή της συνομοσπονδίας αρχίζει απ' το πιο απλό επίπεδο της κοινωνίας. Τα διοικητικά όργανα είναι τοπικά και βρίσκονται όσο το δυνατό περισσότερο κάτω απ' τον άμεσο έλεγχο του λαού. Πάνω απ' αυτό το πρωτογενές επίπεδο, η συνομοσπονδιακή οργάνωση γίνεται προοδευτικά περισσότερο ένα όργανο συντονισμού των περιφερειών, παρά ένα διοικητικό όργανο κι η Ευρώπη μία συνομοσπονδία των συνομοσπονδιών, στην οποία το συμφέρον της πιο μικρής επαρχίας θα έχει την ίδια έκφραση με τα συμφέρον της πιο μεγάλη αφού όλες οι υποθέσεις θα ρυθμίζονται με αμοιβαία συμφωνία, συμβόλαιο και διαιτησία.
4. Νεολογισμός, που αναφέρεται στις ελληνικές συνθήκες συνελεύσεων τύπου Σορβόννης και στη «φοιτητικοποίηση» του χώρου, (ιδιαίτερα της Αθήνας).
5. Αβανγκαρντισμός : όρος που χρησιμοποιήθηκε αρχικά για να περιγράψει την πολιτική τάση που εμφανίστηκε σε κινήματα νεολαίας, κυρίως της μαρξιστηκης αριστεράς, με βασικό χαρακτηριστικό την αμφισβήτηση του ρόλου της εργατικής τάξης. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές της τάσης αυτής, πρωτοπόρα στην επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας δεν είναι η εργατική τάξη, αλλά η νεολαία με την αυθόρμητη επαναστατική της δύναμη. Αργότερα ο όρος έλαβε γενικότερη σημασία και αφορά την πρωτοπορία σε πολιτικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά κινήματα.
6 Ο αναρχισμός εναντιώνεται τόσο στο κράτος όσο και στον καπιταλισμό, οποιαδήποτε αντίληψη γέρνει μονόπαντα είτε μόνο ενάντια στο κράτος είτε μόνο ενάντιά στον καπιταλισμό, δεν είναι αναρχισμός είναι κάτι άλλο.
Η αναρχία αναλαμβάνετε ισοδύναμα και ισόποσα την ελευθερία με την ισότητα, το άτομο με την κοινότητα, οποιαδήποτε ανισορροπία αυτών των καταστάσεων απλά δεν είναι αναρχία.
«...Ο αναρχισμός, επιπλήττει τον φιλελευθερισμό ως ένα μερικό δόγμα της ελευθερίας και τον σοσιαλισμό ως ένα μερικό δόγμα της ισότητας. Η μερικότητα συνίσταται στο ότι αυτά τα δύο δόγματα προτίθενται να πραγματώσουν τις αρχέςτους μέσω της προσωρινής εξάρτησης των δύο αξιών, με την έννοια ότι πρώτα πραγματώνεται η μία και μετά η άλλη, ενώ ο αναρχισμός θεωρεί ότι μόνο στην ταυτόχρονη πραγμάτωση τους έγκειται η επιτυχία τους...» Νίκο Μπέρτι
Από αυτήν την άποψη, φαίνεται ιδιαιτέρως ελκυστική η έκφραση που επινοήθηκε, εδώ και μερικά χρόνια, από τον Alain Ritter. Αυτός χρησιμοποίησε, προκειμένου να προσδιορίσει τον κεντρικό αξιολογικό πυρήνα του αναρχισμού, την παράδοξη έκφραση «ατομικιστικός κοινοτισμός».
«Ο ανθρωπολογικός τύπος που προτείνεται ως επιθυμητός από τον αναρχισμό», έχει γράψει σε ένα άλλο κείμενο ο Αmedeo Bertolo, «δεν βρίσκεται εξ ολοκλήρου ούτε στο κοινωνικό ούτε στο άτομο, αλλά σε μία συνεχή αλληλεπίδραση ανάμεσά τους. Εάν κυριαρχεί το κοινωνικό, ακόμα και υπό δημοκρατική μορφή, υπάρχει τυραννία. Εάν κυριαρχεί το άτομο, υπάρχει αποσύνθεση και απώλεια του νοήματος. Η αναρχία είναι ζηλότυπα ατομικιστική, αλλά και γενναιόδωρα κοινοτική. Και έχει πλήρη συνείδηση ότι το άτομο που είναι ανεπανάληπτο είναι αναπόφευκτα και κοινωνικό προϊόν και κοινωνικό υποκείμενο».
7 Τα σχέδια των αναρχικών έχουν αποδειχθεί πολύ πρακτικά και πολύ απειλητικά. Εκτέθηκαν και συχνά καταδικάστηκαν ως ανεφάρμοστα, ως αντιστρατευόμενα την ανθρώπινη φύση. Αλλά «γι’ αυτό αξίζει να τις εφαρμόσουμε και γι’ αυτό τις προτείνει κάποιος. Γιατί τι άλλο είναι ένα πρακτικό σχέδιο; Ένα πρακτικό σχέδιο είναι ή ένα σχέδιο που έχει ήδη υλοποιηθεί, ή ένα σχέδιο που θα μπορούσε να υλοποιηθεί υπό τις υπάρχουσες συνθήκες –αλλά ακριβώς τις υπάρχουσες συνθήκες αποδοκιμάζει κανείς, ενώ κάθε σχέδιο που θα αποδεχόταν αυτές τις συνθήκες, είναι κακό και ανόητο».
Αναρχισμός σημαίνει ένα εκτεταμένο δίκτυο ατόμων και ομάδων που παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις, ελέγχουν την ζωή τους και αναπτύσσουν την ατομικότητά τους. Ατομικότητα σημαίνει το να αναπτύσσει κανείς τα χαρίσματά του και όχι να εγείρει εγωϊστικές αξιώσεις στους άλλους. Την κοινωνική οργάνωση αυτών των δικτύων την έχουν οραματισθεί υπό την μορφή κομμουνών, συμβουλίων και συνδικάτων, άνθρωποι που ζουν και εργάζονται, βοηθώντας ανιδιοτελώς ο ένας τον άλλον· τη δε οργάνωση της εργασίας/ζωής την έχουν οραματισθεί ως αποκεντρωτική, μεταξύ αλληλεπιδρώντων ατόμων τα οποία ρυθμίζουν τις μεταξύ τους σχέσεις αυτόνομα και ισότιμα. Η ανθρώπινη κοινωνία πρέπει να οικοδομηθεί επί τη βάσει μιας σειράς αυτόνομων κοινοτήτων, οι οποίες θα μπορούν ελεύθερα να δημιουργούν ομοσπονδίες ή δεσμούς μεταξύ τους.
Ο καταμερισμός των πόρων, που διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή λόγω του κλίματος, της γεωγραφικής θέσης και της αφθονίας της περιοχής σε πλουτοπαραγωγικές πηγές, θα γίνεται έξω από τα πλαίσια της σημερινής διαδεδομένης πρακτικής ή του συμφέροντος που ικανοποιείται από κερδοσκοπικές ανταλλαγές και εκμεταλλευτικά προνόμια. Το κριτήριο του Είναι, έγκειται στην πνευματικότητα της σύνδεσης μιας ζωής με κάθε ζωή. Η αυτονομία της κοινότητας κάποιου, καθώς και η δέσμευσή του απέναντι σ’ αυτούς με τους οποίους βρίσκεται σε άμεση επαφή, δεν μειώνει την αναγνώριση των αναγκών των άλλων εκτός ομάδος, όπως δεν μειώνει και το ουσιαστικό κοινό στοιχείο τους, την ανθρωπιά τους.
Για μας, αναρχισμός είναι η ηθική αρχή του αυτεξούσιου, της μη βίας, καθώς και μια διαρκής αναζήτηση της τελειότητας, της προσωπικής ευθύνης και της κοινωνικής ευημερίας. Ο αναρχισμός είναι μια ηθική αρχή που λαμβάνει την μορφή κανόνων κοινωνικής οργάνωσης, όπως την μορφή της αποκέντρωσης, της αδιαμεσολάβητης κοινοτικής αυτονομίας και της αυτάρκειας. Ως μια αρχή της οργάνωσης των ενεργειακών πόρων, της τεχνολογίας και της παραγωγής και διανομής στην οικονομία, ο αναρχισμός ταυτίζεται με την αποκέντρωση.
Στη θέση της παραγωγής της πυρηνικής ενέργειας, του πετρελαίου από πετρελαιούχο σχιστόλιθο ή της αεριοποίησης του άνθρακα –τρόποι παραγωγής ενέργειας που απαιτούν συγκεντρωτική, εντατικής χρήσης κεφαλαίου ανάπτυξη και είναι καταστροφικοί για το περιβάλλον, προτείνονται η ηλιακή, η παλιρροϊκή και η αιολική ενέργεια, συνοδευόμενες από αρχιτεκτονικές καινοτομίες. Η ανάπτυξη αυτών των μορφών ενέργειας απαιτεί αποκέντρωση της προσφοράς και της κατανομής. Οι μεγάλες συγκεντρώσεις ατόμων και οι ενεργειακές τους ανάγκες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσω αποκεντρωμένων πηγών ενέργειας. Κατά συνέπεια, η μη καταστροφική παραγωγή και διανομή ενέργειας πρέπει να συνοδεύεται από αποκεντρωμένες μορφές ζωής.
Παρομοίως, οι οικονομικοί τρόποι ανάπτυξης γιγαντισμός, πολυπλοκότητα, συγκεντρωτικός έλεγχος εντατικής χρήσης κεφαλαίου– της μαζικής καταστροφής και η εκβιομηχάνιση, οδηγούν αναπόφευκτα στον τερματισμό της ανάπτυξης. Αυτός ο αναπόφευκτος τερματισμός απαιτεί μια οικονομική οργάνωση θεμελιωμένη σε μια επιταχυνόμενη παραγωγή μάλλον εντατικής χρήσης της εργασίας παρά του κεφαλαίου.
Η οικονομία πρέπει να στηρίζεται μάλλον στη συμμετοχική εργασία πάρα στην υψηλή, ενεργοβόρα και εξοβελίζουσα τον εργάτη τεχνολογία. Η ίδια η τεχνολογία πρέπει να σχεδιάζεται έτσι ώστε να μην είναι βίαιη, να σέβεται την φύση, τα άτομα που την χρησιμοποιούν και τα προϊόντα. Μια τέτοια οικονομία θα είναι προφανώς λιτή όσον αφορά την κατανάλωση και, φυσικά, δεν θα είναι ούτε ενάντια στην τεχνολογία, ούτε ενάντια στη γνώση. Η δημιουργία και η εφαρμογή ενδιάμεσης τεχνολογίας και γνώσης πρέπει να συνδέεται με την ελευθερία και την ανάπτυξη όλων των ατόμων, διότι κάθε άτομο μέσω της αξιοπρέπειας της δραστηριότητας του, ολοκληρώνει τον εαυτό του και τους άλλους.
Η εργασία δεν πρέπει να αποτελεί λειτουργία του απομονωμένου ατόμου, ούτε το άτομο να είναι ένα αντικείμενο, ένας χειραγωγούμενος συντελεστής στα μέσα παραγωγής. Οι αναρχικοί έχουν εκπονήσει και εφαρμόσει πολυάριθμα δημιουργικά προγράμματα. Έχουν οργανώσει κοινόβια και «τράπεζες» και έχουν αναπτύξει την αυτοδιεύθυνση στην γεωργία, στο εργοστάσιο, στην κοινότητα και στην ομοσπονδία. Έχουν οργανώσει αγρότες, εργάτες, πάρα πολλούς ανθρώπους, στην βάση της μη βίας και της ελπίδας για απελευθέρωση από την σημερινή και τη μελλοντική τυραννία.
(Σ.τ.σ.: «Στην βάση της μη βίας» σημαίνει ότι η βάση των διαρθρωτικών διευθετήσεων ήταν μη βίαιη. Δεν θέλουμε να αφήσουμε να εννοηθεί ότι αυτά τα προγράμματα και οι διευθετήσεις δεν αντιμετωπίστηκαν με βία (π.χ. Μεξικό, Ουκρανία, Ισπανία, Ιταλία, Αργεντινή κλπ ), ούτε ότι οι αναρχικοί/σοσιαλιστές δεν απάντησαν με βία υπερασπίζοντας την αυτονομία τους.) Ωστόσο, όλες αυτές οι προσπάθειες οδήγησαν στην συνειδητοποίηση ότι τα θεσμικά μέσα δε θα μπορούσαν να προκαλέσουν καμία μεταμόρφωση της καρδιάς του ανθρώπου. Μόνο μέσα απ’ αυτήν τη μεταμόρφωση θα μπορούσε να αναδυθεί μια «νέα» κοινωνία…» .
8 . Λίγα λόγια σχετικά - άσχετα για τον ομαδισμό και τις φατρίες.
Ο Κλεισθένης ένας από τους μεγαλύτερος μεταρρυθμιστής μέχρι σήμερα, κατάργησε στην Αθήνα την αιματοσυγγένια και τις φατρίες από την διαχείριση της πόλης, η σύγχρονη (κατ ευφημισμό) δημοκρατία τις έχει επαναφέρει με την μορφή των διαφόρων λόμπι που εμφορούνται από τις ελίτ. Οι από κάτω φτιάχνουν και αυτοί σύγχρονες φατρίες, παρέες – παρεϊσμός, ομάδες – ομαδισμός, κλαμπ, λέσχες χόμπυ, οπαδών κλπ (είμαστε οι κοινωνίες των χόμπυ). Όλες αυτές οι σύγχρονες φυλές που λένε οι κοινωνιολόγοι δημιουργούν την δική τους κλειστότητα και την δική τους δικαιοπραξία, αλίμονο στους παρείσακτους. Ο νέος ολοκληρωτισμός δεν εμφορείται στις μέρες μας μόνο από τις κυρίαρχες ελίτ άλλα δείγματα μπορείς να δεις και στους από κάτω, με όλες αυτές τις ομάδες που περιγράφω, γιατί προέχει το συμφέρον της ομάδας και των μελών έναντι των άλλων και του (εν προκειμένω κινηματικού) γενικότερου συμφέροντος.